Yüksek ökçeler / Ömer Seyfettin

Şırnak'ın Cudi Dağı'nda güvenlik güçleri ile bölücü terör örgütü mensupları arasında çıkan çatışmada 4 polis şehit oldu.

Şırnak'ın Cudi Dağı'nda güvenlik güçleri ile bölücü terör örgütü mensupları arasında çıkan çatışmada, 4 polis şehit oldu.

PKK terör örgütü, Şırnak ile Silopi arasında bulunan Cudi Dağı'nda güvenlik güçlerine pusu kurdu. Teröristler, uzun namlulu silahlarla ateş açtı. Güvenlik güçleri, karşılık verdi. Çatışmada 4 polis şehit oldu.

Yaralı polislerin helikopterle Şırnak Asker Hastanesi'ne kaldırıldığı öğrenildi.

Çatışmanın devam ettiği belirtiliyor.

Konu: Yüksek ökçeler / Ömer Seyfettin 9/9/2009, 03:26

KITABIN ADI Yüksek Ökçeler
KITABIN YAZARI Ömer SEYFETTIN
YAYINEVI VE ADRESI Serhat A.S. Nuruosmaniye cad. 3/1 Cagaloglu / ISTANBUL

BASIM TARIHI
KITABIN YAYIM MAKSADI Yazarin kendi düsüncelerini insanlara aktarmasi.

KITABIN ÖZETI :

YÜKSEK ÖKÇELER

Ömer Seyfettin bu hikayesinde Hatice Hanim karakteriyle Bati hayranligini, sekil üzerinde uygulamaya çalisan bir kadin tiplemesinden faydalanarak dile getirir. Tanzimat Edebiyati’ nda sikça islenen bu konu Ömer Seyfettin’ de bu hikaye ile devam eder. Hikayenin sosyal içerikli diger bir konusu da izdivaç olayindaki çarpikligin dile getirilisidir. Devrin getirdigi sosyal yapilanma kadinlarin genç yasta ilerlemis yastaki erkeklerle evlendirilmesine zemin hazirliyordu. Hatice Hanim’ da on üç yasinda iken altmisalti yasinda zengin bir ihtiyarla evlenmistir. Hatice Hanim bu izdivacin sonunda erkeklerden nefret etmeye basladigi görülür. Esinin ölümünden sonra da bir daha evlenmemesi bu tepkinin sonucudur.

Hatice Hanim’ in bati hayranligi yüksek ökçeli ayakkabi merakiyla dile getirilir. Bu merak Hatice Hanim’ in rahatsizlanmasina da sebep olmustur. Devrin bu çarpik meraki Ömer Seyfettin’ in kendi kaleminde sekilcilik boyutuyla kendi uslubuyla dile getirilir.

Hikayenin sosyal bozulma olarak degerlendirilecek küçük bir anekdotta, yalida çalisan ve çalismak için alinan hizmetkarlarin hirsizlik yapmalaridir. Hatice Hanim’ in yüksek ökçeli ayakkabilari bu anekdotun hikayenin basinda ortaya çikmasini engellemistir. Bati hayranliginin timsali olan yüksek ökçeli ayakkabilar ne zaman terkedilmis o zaman da yali içerisinde görülen diger aksakliklar Ömer Seyfettin’in üzerinde durdugu önemli temalar haline gelir.

Bu çalkantilarda zamanla etkilenen Hatice Hanim’ da artik gözünün görmediginden vicdanim rahat düsüncesi ile eski hayatina tekrar geri döner.

DÜNYANIN NIZAMI

Hikaye genç bir kizin agzindan anlatilir. Genç kiz kocaya varmadigini düsünmedigini ayni zamanda da erkeklere tavir takindigini dile getirir. Bu kinin belirtisi olarak da bahçelerinde besledikleri horozun tavuklari rahatsiz ettigi için öldürmekle gösterir. Ancak horozu öldürdükten sonra tavuklarin düzeni bozulur. Kisa bir süre sonra horozun tavuklarin düzenini ,birlik ve beraberligini sagladiginin farkina varir. Tavuklarin nasil horoza ihtiyaci varsa kadinlarinda erkege ihtiyaci oldugunu anlar. Bunun dünyanin nizami oldugunu kabul eder. Artik o da dünyanin nizamina uyup evlenmesi gerektiginin farkina varmistir.

TAVUKLAR

Hikayede Ömer SEYFETTIN Anadolu’nun ücra bir kösesinde handa geçirdigi bir günü dile getirir. Hanci ve kahraman hikayenin belli basli karakterleri olarak karsimiza çikar. Ömer Seyfettin ‘in hikayede hanin içini görsel bir betimleme ile okuyucunun gözleri önüne sermeye çalisir. Tavuklarin davranislari Ömer Seyfettin’in gözünde canlanir. Düzgün hareketleri ,görünüsleri Ömer Seyfettin’ i etkilemistir.

Hana her girisinde tavuklari insanlardan korkmayislari belli bir yerde yiyecek verilecekmis gibi toplanmalari onun muhayyilesinde akilli insanlarin yaptiklari ile özdeslesir.

Kisa bir süre sonra tavuklarin bu düzenli davranislarinda hancinin hiçbir etkisi olmadigini ögrenmesi ve hancinin tavuklara sürekli yiyecek vermedigi söylemesi üzerine tavuklarin sürekli bekleyis içinde bulundugunun farkina varan kahramanimizin saskinligi bir kat daha artmistir.

BAHARIN TESIRI

Hikaye eski bir Istanbullu’ nun agzindan anlatilir. Bu zat arkadasinin verdigi bir çay partisine gider ve çay partisinde gördügü bir kadina asik olur. Evine kapanir, ona göre kadin sanki dururken sönmüs bir lamba gibidir.Arkadasi onu ziyarete geldiginde askini ona anlatir. Arkadasi bunun bir bahar aski oldugunu gelip geçecegini söyler. Soguk bir ortamda yasarsa yani bahardan uzak kalirsa ask zannettigi bu tutkunun sönecegini söyler ve hikayenin kahramani soguk bir yerde on gün kalir. Gerçekten de arkadasinin söylediginin dogru oldugunu anlar.

ÇIRKINLIGIN ESRARI

Hikaye genç bir kizin yas farkina ragmen umarsizcasina sevgi çirpinislarini dile getirir. Genç kizin sevdigi adam yalnizliktan hoslanan yasaminda simdiye kadar kadina pek fazla yer vermeyen bir tiptir. Ömer Seyfettin bu sevgiyi dile getirirken genç kizin düsüncelerini ve aska bakisini da gözler önüne serer, kahraman her ne kadar yalniz kalmaktan hoslaniyor görünse de genç kizlarla yalniz kalmanin aslinda mutluluk verici oldugunu dile getirmekten de geri kalmaz. Özellikle Suhude’ nin odaya girisi, güzelligi kahramanimizi etkilemistir. Ancak bu etkilenmeyi dile getirebilecek kadar cesaretli degildir. Agir basli ve vakarli davranmaya çalisir. Suhude ile aralarinda baslayan konusmalar uzadikça kahramanimiz Suhude’ nin kendisine asik oldugunu itiraf etmesiyle birden karsi taarruza geçer ve kizi kendinden uzaklastirmaya çalisir.

Suhude o zamana kadar yasadigi ada halkindan Tevfik Çesban tarafindan istenmis yakisikli, zengin ve ayni zamanda genç olmasi Suhude’ nin onu reddetmesini saglamistir. Bu noktada kahraman kendini asik olunmayacak kadar yasli ve çirkin göstermeye çalisir. Suhude’ nin güzelligine asla yakismayacagini düsündügünden ondan kaçar. Kahraman Suhude’ nin fiziki özelliklere gerçekten de önem vermedigini anlayabilmek için onun ada da en pis ve en yasli olan çirkin kral Ali Bey’ le de rahatlikla yasayabilecegini söylemesi Suhude’ yi kendinden uzaklastirir. Ancak böyle bir güzelligin de çirkin bir insana ait olmasi, kahramanin ask denilen kavramin ne oldugunu gerçekten sorgulamasini saglamistir.

ASK VE AYAK PARMAKLARI

Ömer Seyfettin bu hikayesinde aska ve insanlara bakis açisini Asime Hanimefendi’ nin ve Hasan’ in agzindan yazdigi iki mektupla dile getirir. Asime Hanimefendi’ yi askin gerçekte ne oldugunu anlamayan bir karakter olarak gösterir. Hasan’ in agzindan yazdigi mektupta kadina ve erkege bakis açisini görmek mevcuttur. Hasan’ a göre erkekler belirgin hayvanlarla özdestir. Örnegin; arslan profiline sahip birinin arslan karakterine, esek profiline sahip birinin inatçi olmasi gibi. Hasan bu noktada hayvanlarla özdeslestirdigi erkeklerin aslinda onlardan bir farki olmadigini dile getirir. Kadinlar da Hasan’ in gözünde pek farkli degildir. Onlara da hayvan profilleri yükleyip karakterlerini belirlemeye çalisir. Aslinda Hasan’ in yaptigi sey gerçekte insanlarin askin ne oldugunu tam anlamiyla çözemediklerinden sikayettir.

Hasan’ in bir zamanlar Asime Hanim’ a duydugu ask onu tam anlamiyla taniyamamasi geçen zaman içerisinde de Asime’ nin gerçek karakterini çözümlemesi ile ondan uzaklasir. Hasan’ da Asime Hanimefendi de buldum zannettigi aski birakip arayisina yeniden geri döner.

TUGRA

Hikayede, kahramanin, bir meyhanede oturarak yasami irdelemesi dile getirilir. Kahraman günde on iki saat çalisan paraya pek fazla deger vermeyen biri olarak tanitilir. Meyhanede oturarak kadinlara olan ilgisini, yasaminda kadin olmayisinin eksikligini ve maddiyatin insana gerçekte bir sey kazandirmadigini dile getirir. Tugra yardimiyla maddiyatin elestirisini, degersizligini gözler önüne serer.

BIRDENBIRE

Hikayede Ahder ve Yumuk adli iki kadin karakter yardimiyla yas farkina ragmen ask kavraminin irdelenisi dile getirilir. Ask onlara göre bir zümrüt-ü anka yani masaldir. Askin ne oldugunu dünyada kimse ögrenememistir. Ask sairlerin terennümlerinden ibarettir.

Ahder hayatinda yaptigini zannettigi hatalari genç olan Yumuk’ un da yapmamasi için bir nevi ask ögretmeni gibi davranmayi ihmal etmez hikaye boyunca.

NEZLE

Masume Hanim otuz dokuz yasinda genç görünümlü duygulu bir kadin olarak tanitilir. Hikayede çarpik izdivacin sonuçlari yine gözler önüne serilir. Diger hikayelerden farkli olarak Masume Hanim erkeklere karsi tavir takinmayip genç, güçlü bir erkekle tekrar evlenmek ister. Günün birinde on dokuzundan arabaya bakan hizmetçisi Himmet gelir aklina bir kir gezisinde arabacisina sorar: “Su ahirin oradaki inegi öküzün serrinden kurtar.”der. Himmet: “Öküz inegi üzmüyor, koklasiyorlar.”der Masume Hanim bir türlü ilgisini çekemedigi Himmet’ e arabayi mesire yerine çekmesini söyler ve kurdugu hayalinde artik yikildiginin farkina varir.

TÜRKÇE REÇETE

Ömer Seyfettin bu hikayesinde, yanlis batililasmayi Belkis Hanim karakteri ile ortaya koyar. Belkis Hanim hikayede zengin bir dul olarak tanitilir. Sik sik rahatsizlanmasi dolayisiyla Doktor Serif’ i çagirdiginda ondan hastalik disinda magazin, eglence, ask, kadinlar hukuku, Avrupa Kadinlari, yasamlari vs.hakkinda bilgiler alir. Bu konusmadan sonra Belkis Hanim iyilesir ama doktorun gidecegi zaman tekrar hastalanir ve ondan reçete yazmasini ister. Doktor Türkçe bir reçete Yazarak Belkis Hanim’ a verir. Belkis Hanim bu noktada Doktor Serif’ in Avrupa egitimi almasina ragmen böyle bir reçete yazmasini baslangiçta yadirgar. Doktor reçetede Belkis Hanim’ a eglenceyi, lüksü, modayi ve Avrupai Yasantiyi tavsiye eder. Hikayede Doktor Serif dogru bir batililasmanin gerçek bir timsali olarak üzerinde sikça durulan diger önemli bir kahramandir. Doktor Serif bati egitimi almasina ragmen kültür degerlerini yitirmeyen saglam bir tip olarak tanitilir.

TERAKKI

Ömer Seyfettin bu hikayesinde Niyazi ve Neset yardimiyla toplumda görülen medeni ilerlemenin farkli yönlerini dile getirir. Niyazi ve Neset duvarlari kagit kapli odada oturmus sigara dumanlari içerisinde medeniyetteki ilerlemeden konusuyorlardi. Kisa bir zaman önce telefonun, elektrigin, sinemanin, otomobilin, gramofonun olmadigindan bahsediyorlardi. Bütün bu gelismelere simdi sahip olunmasina ragmen pahaliliktan yakiniyorlardi. Paranin hiç bir kiymetinin kalmadigini düsünüyorlardi.

Niyazi ile Neset medeniyetteki ilerlemeyi böyle elestirirken disaridan gelen sesle birlikte dilencinin bambaska bir dem vurdugunu gördüler dilenci de kendine göre artik dünyanin degistigini, merhametin kalmadigini, insanlik denen seyin sona erdigini dile getirir. Herkesin eglenceye düskün oldugunu ifade eder. Niyazi ile Neset bu durumu saskinlikla seyreder. Dilenciyi hem küçük görürler hem de filozof ve sosyalist olarak nitelendirirler. Sekiz on sene evvel bunlari bile söyleyecek müderrisin olmadigini belirterek yasadiklari zamanin ne kadar da farkli oldugunu ortaya koymaya çalisirlar.

BOYKOTAJ DÜSMANI

Mahmut Türkçe konusan ancak kültür degerleri bakimindan Rum olduguna inanan, Türkçülük cereyaninin yükselmesine ve azinliklardan alis veris yapilmamasi için Türkçülerin yaptigi boykota sinirlenen bir gazetecidir. Mahmut hikayede Türkçe ile Yunan edebiyati yapmaya çalisan bir karakter olarak da gözükür. Yeniden Istanbul’ da Bizans’in dirilecegine inanmis edebiyati Yunan Edebiyati fakat dili Türkçe olan bir Bizans Kültürü muhayyilesine sahiptir. Ona göre bütün medeniyet, insaniyet, siir ve musiki hayati Yunan Medeniyetinden çikmistir.

TUHAF BIR ZULÜM

Ömer Seyfettin bu hikayesinde Gaspadin, Mülki idare mensubu ve Kasdanov yardimiyla kendi siyasi düsüncelerini dile getirme firsati yakalar. Özellikle Kasdanov ve Müki Idare mensubu arasindaki geçen konusmalarda bu düsüncelerini daha belirgin olarak dile getirir.

Kasdanov, bir Türk Diplomat ve Gaspadin Bulgaristan’ da görüsürler ve aralarinda su diyalog geçer: Gaspadin’ e göre Türkler’ den ne sosyalist olur ne de nosyonalist. Sebebini ise taassub olarak gösterir. Gaspadin Türkler’ in taassubundan çok istifade ettigini belirtir. Deliorman’ a kaymakam oldugunda bir tane bile Türk olmadigini niyetinin burayi kan dökmeden Bulgarlastirmak oldugunu belirtir. Kasaba’ ya Makedonya’ dan sürekli muhacir getirip onlara ikamet vererek domuz besiciligi yapmalarini saglamis. Bir süre sonra, Türkler gelip durumdan sikayetçi olmuslardir. Domuzlarin çesmelerden su içtigini, tarlalarinda dolastigini ulu orta sokaklarda gezdigini söylediler. Gaspadin‘ de onlara hürriyetten, hayvan haklarindan domuzunda Allah’ in yarattigi bir hayvan oldugundan bahsedip Türkleri basindan gönderdi. Domuz düsmani olan Türkler yavas yavas evlerini, tarlalarini satip Istanbul’ a göç ettiler. Gaspadin’ de Türkler’ in sattigi yerleri satin alip Makedonya’ dan muhacie getirmeye devam etti. Hikayenin kahramani Türk diplomat bu olayi dinleyince Gaspadin’ e karsi olan tavrini ortaya koyar.

MAHÇUPLUK IMTIHANI

(Komedi – Piyes)

KAHRAMANLARI :

Hayranzade Sem’ i Bey : 55 yasinda yeni zengin bir patron.

Peride Hanim : Büro müdiresi.

Sermet Bey : Baskatiplige namzet.

Niyazi Molla

Gazanfer Bey

Bican Efendi

Müstement Efendi : 45 yasinda garson dö büro.

Piyes Hayranzade Sem’ i Bey’ in Peride Hanim’ a karsi duydugu karsiliksiz ilginin güçlüklerini dile getirir. Peride Hanim zeki ve güzel olmasindan faydalanarak Hayranzade’ yi istedigi gibi kullanir. Sermet Bey Peride Hanim’ in sevgilisidir. Peride Hanim. Sermet Bey’ i çalistigi yere baskatip olarak aldirabilmek için yaptigi çesitli oyunlar ve bu oyunlara kanan Hayranzade’ nin gülünçlükleri piyesin genel temasini olusturur.

SONUÇ

Ömer Seyfettin’in Yüksek Ökçeler kitabi küçük hikayelerden ve bir de küçük bir piyesten olusur. Hikayelere genel olarak bakildiginda agirlikta olan temanin sevgi ve ask olgusu oldugu söylenebilir. Ancak Ömer Seyfettin hikayelerinde (Yüksek Ökçeler, Birden Bire, Nezle, Çirkinligin Esrari) asiri yas farkina ragmen yapilan izdivaçlarin yanlislari üzerinde de sikça durdugu gözden kaçmamalidir. Ancak bu hikayeler arasinda Ömer Seyfettin’in siyasi düsüncelerini dile getirdigi Tuhaf Bir Zulüm adli hikayesi farkli bir temada islenen bir hikaye olarak göze çarpar. Piyes te yine karsilikli sevgiyi dile getiren Ömer Seyfettin bu kez bu olayi dramatik bir halden çikartip komedi tarzinda okuyucunun gözleri önüne serer